Nabız Oranı ve Kalp Sesi: Kalp atış oranı atın sağlığı ve formu hakkında at sahibi ve veterinere çok önemli bilgiler verir. Yalnızca kalbin dinlenmesi bile at hakkında önemli ip uçları verir.

Nabız Oranı : nabız oranı bazı ana arterler ( diz ve çene kemiğinin arkasındaki gibi) üzerine parmakla dokunarak yada jugular oluk boyunca ancak stetoskop kalp üzerindeyken ( bel bölgesinde , atın sol tarafında ) kalp atışı ve kalp atış oranı tespit edilebilir.

Yeni doğan tayda nabız oranı ilk beş dakikada, dakikada 30-90 arasında değişir. Doğumdan sonraki ilk bir saatte, dakikada 60-200 arasında değişir ve doğumdan sonraki ilk 48 saatte ise dakikada 70-130 arasında nabız atış oranı değişir. Tay bir yaşındayken istirahat halinde dakikadaki nabız sayısı 70-90 bir yaşından sonra bu sayının 40-60 arasında olduğu görülür. Erişkin atlarda bu oran n30-40 arasındadır . Hayvan ne kadar küçük olursa nabız atış sayısı da o kadar artar. Midillilerin nabız atış sayısı atlarınkinden fazladır, ayrıca sürekli çakışan formda atların normal istirahat halindeki nabız sayısı çalışmayan atlara göre daha azdır. At çalışan kaslarına daha fazla oksijen sağlayacağından kalp çok miktarda kan pompalar buna bağlı olarak kalp atış sayısı artar ve normal sayının 240 fazlasına kadar ulaşabilir.

Yetişkin atların kalbi bir atışta tüm vücuttaki kanın çeyreği kadarını pompalayabilir. At çok fazla çalışmak zorunda kaldığında saniyede 60 galon kan pompalar (1 galon= 4.546 Litre). Kalp genellikle iki pompanın sert bir duvarla ayrılması sonucu oluşur  ve her bir pompa iki bölmeden oluşur. Kalbin sağ tarafı oksijen bakımından az olan kanı akciğere pompalar sol taraf ise akciğerden gelen oksijen bakımından zengin kanı vücuda pompalar. Atlar güçlü bir kalbe sahiptir ve at çalıştıkça kalbi daha da güçlenir. Atın formda olduğu durum, kalp atışının uzun süre yorulmadan hızlı atmasına imkan verir ve  her bir kalp atışında pompalanan kan miktarı %40 oranında arttırılabilir, ayrıca formada bir kalp kaslara daha fazla oksijen dağıtmanın yanında kaslardan gelen kanı hızlıca geri toplar. Formda olan bir at istirahat halinde normal bir ata göre daha az kalp atış sayısına sahiptir çünkü onun atletik kalbi genellikle daha geniş, daha etkin ve her atışta daha  fazla kan pompalama kabiliyetine sahiptir. bazı atlar ise diğerlerine göre daha etkin bir kalple dünyaya gelir ve bu onlara daha fazla hız ve dayanıklılık verir, ayrıca kalp etkinliği çalışmayla zamanla arttırılabilir.

Kalp Sesini Dinlemek :Kalbin çalışmasını kontrol etmek için stetoskopu atın  koltuk altı bölgesinde sol dirseğin biraz yukarısından göğüs  kafesine doğru bastırmak gerekir. At sakin, dinlenme halinde ve etrafta başka ses  yokken kalp sesini dinlemek daha uygundur. Kalp sesi dinlenildikten sonra solunum ve sindirim sisteminin seslerinden yararlanılarak sınıflandırma yapılır.

Normalde kalp ritmi LUP-DUP şeklinde olup ilk ses boğuk, derin, uzun ve yüksek ikinci ses ise keskin ve kısadır. Atların kalbinde dört farklı sesin duyulması nadir rastlanılan bir şey değildir.

Yüksek LUP sesi kalbin alt ve üst odacıkları arasındaki kapakçıkların kapalı olması ve ventriküllerin ( karıncıklar)duyulur bununla birlikte kan dışarıya pompalanır. Keskin DUP sesi ise karıncıklar dışındaki arter kapakçıklarının kapanmasıyla ortaya çıkar ve kalp gevşeyerek  yukarıdaki  kulakçıklardan gelen kanla dolar. Üçüncü ses olan yumuşak BOO sesi kalbin gevşemesi sırasında hızlıca kanla dolması sırasında ortaya çıkar. Bu ses DUP tan sonra boğuk bir şekilde duyulur. Formda olan atlarda bu ses rahatlıkla duyulabilir. Dördüncü ses olan DU sesi kulakçıkların kasılması ve kapakçıkların kapanması sonucu ortaya çıkar ve sonraki LUP sesi ile birlikte kan tekrar arterlere akmadan önce meydana gelir. Tam bir kalp atışı DU, LUP, DUP, BOO şeklinde duyulur. Ancak bazı atlarda yumuşak sesler stetoskopla bile işitilemez.

Kalp atış sayısı hesaplanırken 15 saniyelik periyot boyunca LUP-DUP sesleri sayılır. Burada her bir LUP-DUP bir birim olarak kabul edilir. Bu işlem dört kez tekrarlandığında atın dakikadaki kalp atış sayısı hesaplanmış olur.

Kalp atış hızı, kalp ritmi ve kalp sesi atın sağlıklı yada formda olup olmadığı hakkında bilgi verir. Her bir atın dinlenme halindeki kalp atış hızı ve kalp sesini  gruplandırabiliriz. Ancak bu attan ata çok farklılık gösterebilir. Böylece her bir at için neyin normal yada anormal olduğu hakkında daha iyi bilgi sahibi olabiliriz. Hızlı kalp atışı;ateş, acı, kan kaybı, anemi, susuzluk gibi durumların işaretidir. Bu durumlarda kalp ihtiyacı karşılamak için daha hızlı çalışır. Ancak sinirlilik, heyecan yada güç sarf etme gibi durumlarda da kalp atışı artabilir. Bu yüzden atın nabzı kontrol edilirken duygusal durumu ve son aktivite seviyesi de hesaba katılmalıdır.

DüzensizliklerKalp atışının sabit ritmi, kalbin atış hızını ayarlayan sinir merkezi tarafından kontrol edilir. Bu sinir merkezi kalp kası üzerinde bulunur ve kalbin kasılması için sinyal verir. Atların kalp ritmindeki en yaygın anormallik, at dinlenme halindeyken meydana gelen kalp sekmesidir. Atletik kalp olarak isimlendirilen bu sorun genelde formda olan atlarda görülür. At dinlenirken ve kalp daha yavaş atarken, kalp bu atın ihtiyacı olan kandan daha fazlasını pompalar ve bunun sonucunda kalp atışı sekteye uğrar, kan akışı düzensiz bir hal alır Kalbin kulakçıkları normal olarak kasılır ancak kasılma dalgası karıncıklarda devam etmez ve kalbin dışına kan akışı azalır. At çalışmaya başlayıp kalp atış hızı artınca böyle düzensizlikler ortaya çıkar. Bu tip ritim bozuklukları normaldir ve düşük kalp atış hızına sahip atlarda sıklıkla görülür. Hatta rast gele seçilen at elektrokardiogram örnekleri düşük kalp atışı oranının  yaklaşık %18 olduğunu göstermektedir.

Diğer ritim bozuklukları normal değildir ve kalp anormallikleri anlamına gelmektedir. En yaygın kalp ritmi bozukluğu ise kalbin üst odacıklarının kan pompalamak için düzenli olarak kasılmak yerine ara sıra titremek suretiyle ortaya çıkan arterial çarpıntıdır. Eğer kalp çok kötü bir durumdaysa normal ritimde çarpması gereken kalp etkin olmayan rast gele bir ritimde çarpar. Kasılmada karışıklık meydana getiren  düzensiz sinyaller genellikle kalp kası yangılarından dolayı meydana gelir. Eğer bu durumdaki at çalıştırılırsa kalp çarpıntısı daha da kötüleşir kandaki oksijen miktarı azalır, at ya aniden durur yada yere yıkılır. Bu tip kalp ritim bozuklukları kalayca tedavi edilebilir ancak atın başka bir kalp rahatsızlığı olmamalıdır. Kinidin sülfat kullanılarak  kalp normal çalışmasına döndürülebilir. Tedavi edildikten sonra birçok arterial çarpıntı mağduru at önceki kariyerine geri döndürülebilmiştir. Kalp ritmi bozukluklarının diğer çeşitleri nadir olmakla birlikte görülür. Düşük yoğunluklu kalp atış düzensizliklerinin belirlenmesinde kalbin dinlenilmesi genelde faydalıdır. Ancak yüksek yoğunluklu kalp ritimsizliği yada çok hızlı kalp atışı ciddi bir problem anlamına gelir.

Uğultular : Atlar bazen kalp uğultularına da sahip olabilirler. Kalbin odacıkları boyunca kan genelde sessiz olarak akar. Ancak akışta bir karışıklık meydana gelirse ortaya çıkan ekstradan ve garip sese uğultu denir. Kalp çarpması sırasında meydana gelir. Bunlar  sesin yoğunluğuna, perdesine ve tonuna göre sınıflandırılır. Kalp uğultusunun hastalık, doğumdan gelen kalp yapısındaki anormallik gibi çok sayıda sebebi vardır.

Uğultuya, tamamen kapanmayan ve kanın geri akmasına neden olan kapakçıklar neden olmaktadır. Yada kanın iki pompa arasındaki bölünmüş duvardaki boşluğa doğru akmasıyla uğultu meydana gelir. Döngü içinde uğultunun zamanı ve nerede en yüksek olduğu  sorunun kaynağını belirlemede yardımcı olur. Koşulların farklılığına bağlı olarak atın çok zor aktivitelere zorlanılmadığı durumlarda  at ile hatalı kalp kapakçığı tolere edilebilir.

Uğultu; yüksek basıncın olduğu kalbin sol tarafın ve alçak basıncın olduğu sağ tarafın arasındaki boşluktan kaynaklanır. Yani oksijence zengin kanın sol taraftan sağ tarafa akışı sırasında her iki taraf arasındaki basınç farkından kaynaklanır. En fazla görülen irsi kalp rahatsızlığı dır ve bu rahatsızlığın ciddiyeti uğultunun şiddetinden çok boşluğun büyüklüğüne bağlıdır. Bu şiddetli uğultular göğüs kafesine doğru titreşimler meydana getirir ve bu titreşimler dokunularak kalayca anlaşılır. Genellikle titreşimlerin eşlik ettiği uğultular atın atletik kariyerine son verecek kadar ciddi olabilir ancak her zaman böyledir denilemez. Uğultu sorunu olan bir atın ne yapabileceği yada ne yapamayacağı hakkında genel bir ibare bulunmamaktadır. Bazen kan akışındaki karışıklık, kanın kalp bölmeleri içinde alışılmamış dış kısımlarda yada çıkıntılarda döndüğü zaman meydana gelir. Ancak endişelenecek bir şey yoktur. LUP sesini izleyen düşük ses normalden daha büyük bir kalpten kanın dışarıya atılması sonucu çıkan sese bir örnektir. Bu tip bir ses genelde sürekli çalışan atlarda veya irsi olarak büyük kalbe sahip atlarda görülür. Engelli koşu yapan atlara bakıldığında %90’ından  fazlasında bu uğultunun bulunduğu görülür.

Uğultunun nadir görülen bir tipi ise yeni doğan atlarda kalpte başka yöne sapan geçidin  kapatılması sonucu ortaya çıkar. Doğumdan önce kan akciğerlerde temizlenmez ve doğal bir geçit sağ-sol atria arasında bulunur, bir diğeri de aort ile akciğer toplar damarı arasında bulunur. Normalde bu geçitler doğumda kapalıdır ancak bazen tamamen kapatılamazlar, buda kalbin çalışmasını etkiler. Eğer bu etki çok fazlaysa tay daha fazla yaşayamaz    yada yaşamını sürdürür ama çok iyi bir tay olmaz. Bu durum devam ederse tay normal kilo ve boya erişemez. Aynı sorun iki ventrikülün anormal açılması sırasında  da görülür ve her bir durumda kan yanlış tarafa yönlenir. Kalp temiz ve kirli kanı pompalamaya çalıştığında çok yorulur. Atın ne kadar yaşayabileceği ve ne kadar iş yapabileceği bu boşluğun nerede olduğuna ve boyutuna bağlıdır. Bazı kalp sorunları otopsiye kadar anlaşılmayabilir.

Kalpteki bu tip kanın yanlış yönlere akması alandaki kan miktarını arttırarak kan akışı temposunu değiştirir. Çok taşmış bir nehir gibi kan sınırlı atardamarlara doğru  fışkırması uğultu olarak stetoskoba yansır. Bazı bakteriyel hastalıklar kalp kapakçıklarında hastalığa neden olur. Bunun sonucunda kapakçıklar tam kapanmaz ve kalp etkin bir şekilde çalışamaz kronik enfeksiyon (Valvular endocardihis) kapakçıkların tam olarak kapanmasını önleyen yara izlerinin oluşmasına yol açar.

Kalp rahatsızlıklarının İşaretleri:

Bazı atlar hayatlarını küçük kalp ritimsizlikleri yada kalp uğultularıyla birlikte sürdürebilirken bazıları da atletik performanslarını sınırlayan ciddi kalp problemlerine sahiptir. Bazı durumlarda ise kalp yapısal bozukluklara adapte olabilmekte ve bunları telefi edebilmektedir. Eğer delik bir kapakçık varsa kalp daha kaslı bir yapı kazanır ve kusuru telefi eder. Ancak bazı durumlarda problemin üzerinden gelebilecek yol yoktur ve atın performansı ciddi bir şeklide azalır.

Kas, iskelet ve solunum problemleri atlarda düşük performansın en yaygın nedenidir. Atın dokularının oksijen ihtiyacı karşılanamazsa atın yaşaması imkansızdır. Bu durumda at daha fazla soluk alıp verecek ve daha fazla oksijen almaya çalışacaktır ancak bu faydasızdır. Yorgunluk ve sık soluk almanın yanında diğer kalp rahatsızlı işaretleri öksürük ve akciğer dokusunda sıvı toplanmasıdır. Kalpteki bir sorundan dolayı kanın işlevindeki bir aksaklık tün vücudu etkiler. Dişeti ve mukus zarları oksijen eksikliğinden dolayı mavi bir renk alır. Göğüs ve karın bölgesinde ayrıca çok ciddi durumlarda ayaklarda serum biriktiği görülür.

Eğer kalp probleminden şüpheleniyorsak atı mutlaka bir sağlık kontrolü(checkup)den geçirmeliyiz. Veterineriniz,  çalışmadan önce ve sonra atınızı dikkatli bir şekilde steteskop ile dinlerse bir sürü faydalı şey keşfedebilir. Eğer anormal bir kalp sesi duyulursa veteriner daha doğru bir teşhis kayabilmek için başka testler önerebilir ve atın geleceğini değerlendirir.

Pin It